Αυτονομία θέρμανσης Το αρχικό μοντέλο συστημάτων κεντρικής θέρμανσης σε κτίρια κατασκευασμένα έως τις αρχές της δεκαετίας του 80΄
Για περισσότερο από 6 δεκαετίες τα κτίρια κατοικιών και επαγγελματιών χώρων θερμαίνονται με την βοήθεια συστημάτων κεντρικής θέρμανσης. Μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 80΄ ο σχεδιασμός και η λειτουργία των συστημάτων αυτών βασιζόταν στην αρχή του κλασσικού δισωληνίου συστήματος. Ο σχεδιασμός αυτός δεν προέβλεπε την δυνατότητα αυτόνομης λειτουργίας των διαμερισμάτων αυτών των κτιρίων.
Στα μέσα της δεκαετίας του 80΄ εμφανίζονται στα νεοαναγειρόμενα κτίρια τα νέα μοντέλα αυτόνομης θέρμανσης με το μονοσωλήνιο σύστημα. Η μετατροπή των παλαιότερων συστημάτων θέρμανσης σε αυτονομία με την μέθοδο αυτή, κρινόταν απαγορευτική τόσο σε κόπο όσο και σε χρήμα. Ελάχιστες περιπτώσεις παλαιότερων κτιρίων που αποφάσισαν να προχωρήσουν σε μετατροπή της θέρμανσης σε αυτόνομη με αυτόν το τρόπο καταγράφονται έως σήμερα και οι συνέπειες αυτών στην πλειοψηφία τους ήταν οδυνηρές για τους ιδιοκτήτες.
Το άρθρο απευθύνεται τόσο στο κοινό των μηχανικών και τεχνικών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της θέρμανσης όσο και στον απλό αναγνώστη – καταναλωτή που επιθυμεί να μάθει πως μπορεί να βελτιώσει την διαχείριση της θέρμανσης στο διαμέρισμά του δημιουργώντας θερμική άνεση και απολαμβάνοντας δικαιότερη κατανομή δαπανών.
Τα βασικά μειονεκτήματα της αρχής λειτουργίας των παλαιότερων συστημάτων κεντρικής θέρμανσης- Στα κτίρια κατοικούν άνθρωποι με διαφορετικές θερμικές ανάγκες.
Κάθε κατηγορία ατόμων έχει ανάγκη να ζει σε ένα περιβάλλον με διαφορετικές επιθυμητές θερμοκρασίες. Συμβαίνει λοιπόν, μοιραία, κάποιο διαμέρισμα να επιθυμεί θέρμανση σε συγκεκριμένους χώρους, με διαφορετική επιθυμητή θερμοκρασία και για συγκεκριμένη χρονική περίοδο, όταν κάποιο άλλο διαμέρισμα τις ίδιες ώρες δεν επιθυμεί θέρμανση ή επιθυμεί θέρμανση με διαφορετικές συνθήκες θερμοκρασιών. Στις παλαιές πολυκατοικίες η διαχείριση της λειτουργίας της θέρμανσης γινόταν συνήθως μέσω ενός κοινού χρονοδιακόπτη. Κατά συνέπεια υπήρχαν και υπάρχουν ακόμη και σήμερα προβλήματα ανάμεσα στους κατοίκους για:
- την συχνότητα των περιόδων θέρμανσης στο εικοσιτετράωρο
- για την διάρκεια λειτουργίας των περιόδων αυτών
- για την παράμετρο εξωτερική θερμοκρασία ως κριτήριο λειτουργίας της θέρμανσης και
- για την θερμοκρασία προσαγωγής του νερού προς τα θερμαντικά σώματα.
- Επιπλέον, είναι αδύνατον ο υπεύθυνος διαχείρισης του συστήματος θέρμανσης (θυρωρός ή διαχειριστής), να παρακολουθεί την μεταβολή των εξωτερικών περιβαλλοντικών συνθηκών και ανάλογα να ρυθμίζει την συχνότητα των περιόδων λειτουργίας, την διάρκεια αυτών των περιόδων, να μειώνει τη θερμοκρασία παραγωγής του νερού του λέβητα όταν στο εξωτερικό περιβάλλον εμφανίζονται υψηλότερες θερμοκρασίες ή να την αυξάνει όταν επικρατούν χαμηλότερες θερμοκρασίες.
- Άνιση Κατανομή των Θερμοκρασιών στα Διαμερίσματα, μία ακόμη αιτία Σπατάλης Ενέργειας
Οι ανάγκες κάθε διαμερίσματος για θέρμανση εξαρτώνται σημαντικά από την θέση του στο κτίριο και τις απώλειες ενέργειας που προκύπτουν λόγω της θέσης αυτής, κάτι που δεν υπολογίζονταν στο παρελθόν, με αποτέλεσμα διαμερίσματα ευρισκόμενα σε δυσμενή θέση (ακραίων ορόφων, βόρειου προσανατολισμού κτλ.) να μην προλαβαίνουν στις ίδιες ώρες λειτουργίας να ζεσταθούν σε σχέση με διαμερίσματα ενδιάμεσων ορόφων, μικρότερου όγκου ή νότιου προσανατολισμού. Ενώ τα διαμερίσματα αυτά πάγωναν στην κυριολεξία λόγω της διακοπτόμενης θέρμανσης του κτιρίου, την ίδια ώρα τα διαμερίσματα των χαμηλότερων ορόφων ζεσταίνονταν τόσο που συχνά αναγκάζονταν να ανοίξουν τα παράθυρά τους για να μειώσουν την θερμοκρασία τους. Θα μπορούσαν βέβαια απλά να έκλειναν τις βαλβίδες των σωμάτων τους (προσαγωγή νερού) ώστε να περιορίσουν την εκπομπή θερμότητας στους χώρους αυτούς. Δεν υπήρχε κίνητρο όμως να το κάνουν, γιατί ουσιαστικά δεν θα μετέφραζαν αυτή την εξοικονόμηση σε όφελος δικό τους αφού δεν θα έβλεπαν καμία διαφορά στον λογαριασμό τους. Τα διαμερίσματα αυτά συμμετείχαν στις δαπάνες λειτουργίας της θέρμανσης του κτιρίου μόνο με τα χιλιοστά τους (παλαιές μελέτες θέρμανσης).
Αποτέλεσμα αυτών είναι η κατανομή δαπανών να πραγματοποιείται με μεγάλη αμφιβολία ως προς το δίκαιο αποτέλεσμα και βέβαια να υπάρχει σημαντική σπατάλη ενέργειας.
- Αντικατάσταση θερμαντικών σωμάτων και συνέπειεςΠολλές φορές παρατηρούνται διαμερίσματα να έχουν αντικαταστήσει τα θερμαντικά τους σώματα με πολύ μεγαλύτερα από αυτά που προέβλεπε αρχικά η μελέτη θέρμανσης, εκμεταλλευόμενοι περισσότερη ενέργεια (άσκοπη χρήση περισσότερων θερμίδων = αυξημένη κατανάλωση) και πληρώνοντας λιγότερο σε σχέση με την ενέργεια που απορροφούσαν από το σύστημα. Η χρέωση συνέχιζε να γίνεται σύμφωνα με τα παλαιά χιλιοστά θέρμανσης, χωρίς να γίνεται καμιά περεταίρω προσαύξηση λόγω μεταβολής των θερμαντικών σωμάτων. Το πρόβλημα αυτό ενισχύεται και από το γεγονός ότι δεν υπήρχε δυνατότητα ελέγχου κατά την αλλαγή ενός θερμαντικού σώματος από κάποιον υπεύθυνο της πολυκατοικίας. Γενικότερα, με το παλαιό σύστημα ο επιμερισμός των δαπανών άλλους αδικεί και άλλους ευνοεί! Όλα αυτά οδηγούσαν σε διαφωνίες και διαξιφισμούς μεταξύ των κατοίκων των διαμερισμάτων αλλά σίγουρα οδηγούσαν παράλληλα στη σπατάλη χρημάτων και στη στέρηση σωστής θέρμανσης των χώρων.
- Κοινωνικό πρόβλημα και Χαμηλή ποιότητα ζωής ή Αναβάθμιση των παλαιών κατοικιών και βελτίωση του βιοτικού μας επιπέδου;Πρέπει να σημειώσουμε ότι ένας από τους σημαντικότερους λόγους εγκατάλειψης διαμερισμάτων παλαιών πολυκατοικιών από κατοίκους κυρίως νέας ηλικίας είναι η δημιουργία αίσθησης χαμηλής ποιότητας ζωής λόγω της μη ύπαρξης αυτόνομης θέρμανσης. Η σύγχρονη ανοικοδόμηση και η κατασκευή νεότερων σύγχρονων κατοικιών από το 1985 και μετά πρόσφερε πλην των άλλων το πλεονέκτημα της αυτόνομης θέρμανσης στους κατοίκους αυτών των διαμερισμάτων. Η έλλειψη θερμικής άνεσης είχε ως επιπλέον συνέπεια να δημιουργηθεί μια αίσθηση χαμηλότερης ποιότητας ζωής για τους κατοίκους των παλαιών πολυκατοικιών που στερούνταν την αυτονομία. Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να τονίσουμε ότι η πολεοδομική κάλυψη από κτίρια που έχουν κατασκευαστεί πριν το 1980 στην Αττική είναι κοντά στο 80%. Πλην των άλλων, με γνώμονα ότι σε αυτά τα κτίρια θα φιλοξενηθούν και άλλες γενιές ανθρώπων θα πρέπει να κατανοήσουμε πόσο σημαντική κρίνεται η ενεργειακή αναβάθμισή τους. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί και το σημαντικότατο πλέον πρόβλημα που δημιουργείται μεταξύ των κατοίκων πολυκατοικιών, ιδιαίτερα το τελευταίο χρονικό διάστημα, όπου η τιμή των καυσίμων έχει αυξηθεί σημαντικά. Πολλοί αρνούνται να πληρώσουν τα κοινόχρηστα, άλλοι επιθυμούν να αποκοπούν από την κεντρική θέρμανση, άλλοι να σφραγίσουν τα θερμαντικά τους σώματα και να μην πληρώνουν καθόλου και, τελικά, να οδηγούνται τα κτήρια σε αποφάσεις ολοκληρωτικής διακοπής της κεντρικής θέρμανσης.
ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΔΙΝΟΥΝ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΩΝ
Η ύπαρξη νεώτερων τεχνολογικών εξελίξεων, όπως είναι η εφαρμογή συστημάτων αυτόνομης θέρμανσης σε παλαιές πολυκατοικίες, οι οποίες στερούνταν μέχρι σήμερα αυτή τη δυνατότητα, δημιουργούν ένα νέο τοπίο στον υπολογισμό των δαπανών θέρμανσης και την ορθολογική διαχείριση ενέργειας. Με την οικονομική κρίση και την πρόσφατη ισχύουσα νομοθεσία περί ενεργειακής κατάταξης της αποδοτικότητας των κτιρίων ΚΕΝΑΚ – 3661/2008, το θέμα της κατανομής δαπανών της κεντρικής θέρμανσης έχει έλθει στην επικαιρότητα.
Κορυφαίες ευρωπαϊκές εταιρείες όπως η Ελβετική Sontex, δραστηριοποιούμενες αποκλειστικά στην έρευνα, τον σχεδιασμό, την παραγωγή αλλά και την διαπίστευση συσκευών μέτρησης της ροής και της θερμικής ενέργειας, με παρουσία στον χώρο από τα μέσα της δεκαετίας του ΄60, προσφέρουν οριστική λύση στην απαίτηση για αυτονομία θέρμανσης και δίκαιη κατανομή δαπανών σε κτίρια με κλασσικό “δισωλήνιο” σύστημα.
ΕΦΑΡΜΟΓΗ
Σε κάθε θερμαντικό σώμα τοποθετείται ένας θερμοστατικός διακόπτης με θερμοστατική κεφαλή. Η θερμοστατική κεφαλή είναι ουσιαστικά ένας θερμοστάτης χώρου (όργανο με βαθμονομημένη κλίμακα) ο οποίος ρυθμίζει τη ροή του ζεστού νερού προς το σώμα, ανάλογα με τη θερμοκρασία που του έχουμε ορίσει για τον συγκεκριμένο χώρο. Δηλαδή, η θερμοστατική κεφαλή μετράει την εσωτερική θερμοκρασία του δωματίου και αυτόματα ρυθμίζει την θέρμανση που προέρχεται από τα θερμαντικά σώματα.
Ο χειρισμός της είναι απλός. Με απλή περιστροφή επιλέγουμε την επιθυμητή θερμοκρασία χώρου και το θερμαντικό σώμα θα λειτουργεί αυτόματα για όση ώρα χρειάζεται. Όταν η θερμοκρασία του χώρου αυξάνεται, αποτέλεσμα π.χ. της εκπομπής θερμότητας από το ίδιο το θερμαντικό σώμα, της ακτινοβολίας του ηλίου, των ανθρώπων ή και των ηλεκτρικών συσκευών που βρίσκονται στο δωμάτιο, η θερμοστατική κεφαλή κλείνει αυτόματα. Την στιγμή που η θερμοκρασία δωματίου πέφτει κάτω από αυτήν που έχουμε ορίσει, η κεφαλή ανοίγει αυτόματα ξανά και τότε το θερμαντικό σώμα διαρρέεται και πάλι από θερμό νερό.
ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ – ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΤΑΝΕΜΗΤΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ (ΘΕΡΜΙΔΟΜΕΤΡΗΤΩΝ)
Χρησιμοποιώντας όργανα μέτρησης θερμικής ενέργειας “Ηλεκτρονικούς Ασύρματους Κατανεμητές Δαπανών”, σε συνδυασμό με τις θερμοστατικές κεφαλές που προαναφέραμε, μετατρέπεται μία Εγκατάσταση Κεντρικής Θέρμανσης χωρίς αυτονομία, σε Κεντρική Θέρμανση με “ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΗ” αυτόνομη λειτουργία, καθώς ο έλεγχος λειτουργίας και η χρέωση μπορεί να γίνεται όχι μόνο ανά διαμέρισμα, αλλά και ανά θερμαντικό σώμα (ανά δωμάτιο). Φυσική συνέπεια είναι η ευαισθητοποίηση των ανακλαστικών του χρήστη και συνεπώς η εξοικονόμηση ενέργειας.
Οι ηλεκτρονικοί κατανεμητές δαπανών θέρμανσης Sontex 556 έχουν κατασκευαστεί και εγκριθεί σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πρότυπο EN 834:1994 και λαμβάνοντας υπόψη το prEN 834 Νοέ. 2006. Βασική τους λειτουργία είναι η μέτρηση και καταγραφή της θερμικής ενέργειας που αποδίδει το κάθε θερμαντικό σώμα στο χώρο. Αθροίζοντας τις μετρήσεις από όλα τα σώματα υπολογίζεται η κατανάλωση του κάθε διαμερίσματος. Η συλλογή των μετρήσεων γίνεται ασύρματα μέσω φορητών ή σταθερών συσκευών (modem).
Σημαντικές δυνατότητες όπως η αρχή λειτουργίας διπλού αισθητηρίου, η καταγραφή στατιστικών στοιχείων όπως η συνολική κατανάλωση των προηγούμενων μηνιαίων τιμών (έως 18 μήνες πριν) και ο έλεγχος αυτών από τον ίδιο το χρήστη, η ασύρματη εξαγωγή δεδομένων και η προστασία έναντι πιθανής παραβίασης (αυτόματη ανίχνευση παραβίασης και καταγραφή στη μνήμη του) κατατάσσουν τους κατανεμητές Sontex 556 σε ηγετική θέση.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ ΛΕΒΗΤΟΣΤΑΣΙΟΥ
Στο λεβητοστάσιο προτείνεται η αντικατάσταση του παλιού συμβατικού κυκλοφορητή με νέο ηλεκτρονικό inverter. Ο inverter κυκλοφορητής έχει τη δυνατότητα να αυξομειώνει την παροχή του ανάλογα με τη ζήτηση λόγω του ενσωματωμένου ελέγχου διαφορικής πίεσης που φέρει στον εξοπλισμό του. Σε περιπτώσεις όπου η ζήτηση θέρμανσης από την πολυκατοικία είναι μειωμένη, ο κυκλοφορητής μειώνει αυτόματα τις στροφές με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν προβλήματα αυξημένων πιέσεων, να λειτουργεί σαφώς καλύτερα το υδραυλικό κύκλωμα της θέρμανσης και παράλληλα να επιτυγχάνεται σημαντική εξοικονόμηση στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (έως 80%). Αντίστοιχα σε αυξημένη ζήτηση ο κυκλοφορητής ανταποκρίνεται ανάλογα και μεταβάλλει την παροχή. Άλλωστε, από 01/01/2013, βάσει ευρωπαϊκής οδηγίας η οποία στοχεύει στην προοπτική τα κτίρια να γίνουν λιγότερο ενεργοβόρα, καταργούνται οι συμβατικοί κυκλοφορητές και στην αγορά θα υπάρχουν μόνο ηλεκτρονικοί inverter (Oδηγία ErP Directive 2009/125/EC).
Μία ακόμα συσκευή η οποία προτείνεται, συμπληρωματικά, για την ομαλότερη αλλά και οικονομικότερη λειτουργία της θέρμανσης είναι ο ελεγκτής αντιστάθμισης. Η συγκεκριμένη συσκευή διαμορφώνει τη θερμοκρασία του νερού που παράγει ο λέβητας σύμφωνα με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν, αλλά και σύμφωνα με τις απαιτήσεις του κτιρίου. Έτσι επιτυγχάνει συνεχόμενη θερμική άνεση για τους κατοίκους και σημαντική ετήσια εξοικονόμηση καυσίμου για το κτίριο. Και οι δύο συσκευές, ολοκληρώνουν την πλήρη ενεργειακή αναβάθμιση ενός λεβητοστασίου και δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να λειτουργήσει η θέρμανση ενεργειακά αποδοτικά αλλά και οικονομικά.
• Θέρμανση όχι μόνο ανά διαμέρισμα αλλά κυρίως ανά θερμαντικό σώμα. Σημαντικό πλεονέκτημα παρουσιάζει το σύστημα αφού μπορεί ο κάτοικος στο διαμέρισμα του να χρησιμοποιήσει μεμονωμένα όποιο σώμα επιθυμεί και να επιλέξει συγκεκριμένη θερμοκρασία για τον χώρο που βρίσκεται το σώμα αυτό. Επίσης μπορεί τα υπόλοιπα σώματα να τα έχει κλειστά ή σε μια σταθερή επιθυμητή θερμοκρασία σύμφωνα με τις ανάγκες του. Έτσι θα χρεώνεται ανάλογα με την χρήση που κάνει σε κάθε θερμαντικό σώμα και την ενέργεια που απελευθερώνεται από το σώμα αυτό. Αν το επιθυμεί βέβαια, έχει την δυνατότητα να τα λειτουργήσει όλα μαζί γνωρίζοντας ότι θα καταναλώσει τόση θερμική ενέργεια όση είναι εγκατεστημένη στο διαμέρισμά του συνολικά. Το σύστημα υπερτερεί έναντι άλλων απόλυτα.
• Δίκαιη κατανομή δαπανών Χρέωση ανά θερμαντικό σώμα σημαίνει ότι ο θερμιδομετρητής καταγράφει την ενέργεια που αποδίδει αυτό ανάλογα με τον τύπο του και την ισχύ του σε Kw. Έτσι ακόμα και αν έχουν αντικατασταθεί σώματα με άλλα μεγαλύτερης ισχύος πλέον μετράται η αποδιδόμενη ισχύς ανάλογα με την εγκατεστημένη ισχύ των νέων σωμάτων.
• Έλεγχος κατανάλωσης Ο κάτοικος μπορεί να ελέγχει συνεχώς την κατανάλωση στα θερμαντικά του σώματα παρακολουθώντας τις τιμές που αναγράφονται στις οθόνες των κατανεμητών. Έτσι μπορεί να ελέγχει στατιστικά τις καταναλώσεις σε σχέση με προηγούμενους μήνες ή δεκαπενθήμερα και να βελτιώνει τους λογαριασμούς θέρμανσης μειώνοντας σημαντικά την κατανάλωση.
• Αναλυτική έκδοση λογαριασμών – Πλήρης ενημέρωση. Η έκδοση των λογαριασμών κατανάλωσης γίνεται αναλυτικά ανά διαμέρισμα και ανά θερμαντικό σώμα με την βοήθεια προηγμένου λογισμικού ενώ δίνεται η δυνατότητα ελέγχου της πραγματικής κατανάλωσης ανά θερμαντικό σώμα, κάτι που πριν δεν συνέβαινε. Έλεγχος καλής λειτουργίας και προστασία έναντι παραβιάσεων
Κατά την ασύρματη εξαγωγή δεδομένων ελέγχεται παράλληλα και η ορθή λειτουργία του συστήματος ανιχνεύοντας παράλληλα την όποια προσπάθεια παραβίασης. Αυτό είναι ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα για τους κατοίκους του κτιρίου γιατί με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται η δίκαιη κατανομή των δαπανών και η καλή σχέση μεταξύ των κατοίκων. Η διασφάλιση αυτών κρίνεται επιτακτική και ο τακτικός έλεγχος είναι η καλύτερη μέθοδος.
ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ ΩΣ ΜΕΤΡΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
H εφαρμογή του συστήματος προτείνεται ως μέτρο προς εξοικονόμηση ενέργειας.
Ευρωπαϊκή Ένωση (οδηγία 93/76/Ε.Ο.Κ. – 13.09.93)
Προτείνεται επίσης από :
• Το Υ.Π.Ε.Κ.Α. (Σχέδιο ΕΝΕΡΓΕΙΑ 2001)
• Τον Κ.ΟΧ.Ε.Ε. (Κανονισμός Ορθολογικής Χρήσης και Εξοικονόμησης Ενέργειας, ο οποίος περιέχεται στην Κοινή Υπουργική Απόφαση 21475/4707)
• ΚΕΝΑΚ – Κανονισμός Ενεργειακής Αποδοτικότητας Κτιρίων (ν. 3661/2008)
Επιπλέον, το σύστημα της αυτονομίας με θερμιδομέτρηση υπάγεται στα κριτήρια αναβάθμισης κατηγορίας στη βαθμολόγηση των ενεργειακών πιστοποιητικών των κτιρίων («ΚΕΝΑΚ»).
Η εγκατάσταση του συστήματος πραγματοποιείται σε ελάχιστο χρόνο ανά διαμέρισμα, δεν απαιτούνται υδραυλικές μετατροπές ή ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις και το κόστος του είναι πολύ προσιτό, ανταγωνιστικό έναντι οποιουδήποτε άλλου προτεινόμενου συστήματος αυτονομίας για παλαιές πολυκατοικίες!